Picture Perfect: spectaculaire spiraalstelsels

Tim Tomassen

05 februari 2024 09:00

Spiraalstelsel met een duidelijke kern die lijkt op een oog

Om je werkweek goed te starten, elke maandag een tof wetenschappelijk of technisch beeld op onze site. Deze keer: spiraalstelsels in ongekend detail.

Op nieuwe beelden van de James Webb-ruimtetelescoop schitteren negentien nabije spiraalvormige sterrenstelsels in ongekend detail. Het Melkwegstelsel waar ons zonnestelsel zich in bevindt, is ook spiraalvormig. Maar doordat wij daar middenin zitten, is het moeilijk om het in zijn geheel te bekijken en bestuderen. Om er toch meer over te leren, kijken astronomen naar andere spiraalvormige stelsels in de buurt.

En deze beelden maken opeens veel meer onderzoek mogelijk. “De nieuwe Webb-foto’s zijn spectaculair”, zegt onderzoeksleider Janice Lee, “zelfs voor astronomen die al tientallen jaren onderzoek doen naar dit soort sterrenstelsels.”

De negentien spiraalvormige sterrenstelsels die James Webb op de gevoelige plaat geeft gezet.
De negentien spiraalvormige sterrenstelsels die James Webb op de gevoelige plaat geeft gezet.

Lees ook:

Exploderende sterren

Dankzij zijn infraroodcamera’s kan James Webb goed temperatuurverschillen zien. Relatief koele stof- en gaswolken vallen daardoor op, terwijl die bij ‘gewone’ telescopen nauwelijks te zien zijn. Dit soort wolken – op deze beelden in rood, oranje en geel – komen vooral voor in de spiraalarmen van de stelsels en zijn de bouwstoffen voor nieuwe sterren. Oudere sterren zitten vooral in de kernen van de spiraalstelsels en hebben op de beelden een blauwe tint.

Volgens het Webb-team vallen vooral de ‘gaten’ in de spiraalarmen op; dit zijn gebieden met veel minder stof en gas. Waarschijnlijk is dat weggeblazen door exploderende zware sterren, zogenoemde supernova’s.   

Door de miljoenen sterren en de structuren van deze stelsels te bestuderen hopen astronomen meer te leren over zowel het stervormingsproces als de evolutie van spiraalvormige sterrenstelsels.

De linkerhelft van dit beeld is gemaakt door de James Webb-ruimtetelescoop. De rechterhelft is hetzelfde spiraalstelsel maar dan vastgelegd door de Hubble-ruimtetelescoop, de stof- en gaswolken zijn daar veel minder goed zichtbaar.
De linkerhelft van dit beeld is gemaakt door de James Webb-ruimtetelescoop. De rechterhelft is hetzelfde spiraalstelsel maar dan vastgelegd door de Hubble-ruimtetelescoop, de stof- en gaswolken zijn daar veel minder goed zichtbaar.

Bronnen: James Webb, de Volkskrant

Beeld: NASA, ESA, CSA, STScI, Janice Lee (STScI), Thomas Williams (Oxford), PHANGS Team

Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!