Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!
Surprise, surprise. Op enorme afstand van de dubbelster b Centauri is een onverwachte reuzenplaneet gevonden.
Tien keer zo zwaar als Jupiter, op een honderd keer zo grote afstand van zijn moedersterren: een reuzenplaneet die onlangs werd ontdekt bij de dubbelster b Centauri is in alle opzichten een uitschieter. In het vakblad Nature beschrijven onderzoekers hoe ze met een geautomatiseerde zoektocht een planeet vonden waar niemand die eigenlijk verwacht had.
Lees ook:
- ‘Sterrenstelsel zonder greintje donkere materie gespot’
- TESS spot gloeiendhete, buitengewoon compacte exoplaneet
Onverwacht
Volgens de ontdekkers is b Centauri – op 325 lichtjaar afstand op een kippeneindje afstand – het grootste en heetste zonnestelsel waar ooit een planeet is gevonden. Vreemd, want eigenlijk zou je bij zware sterren die net als dit tweetal drie keer zo heet zijn als de zon helemaal geen planeten verwachten. De sterren bij b Centauri zijn samen zes keer zo zwaar als de zon, en vanaf 1,9 zonsmassa verpesten zulke zware sterren met hun enorme energie-uitstoot de geboorte van planeten.
“Dat we een reuzenplaneet hebben gevonden bij b Centauri is enorm spannend, want het gooit het hele plaatje over planeten bij zware sterren om”, vertelt hoofdonderzoeker Markus Janson van de Universiteit van Stockholm in een persbericht.
Volgens de geldende wijsheid blaast het uv-licht en de röntgenstraling die ze uitzenden al het gas en stof rond de sterren weg, voor dat materiaal de kans heeft om samen te klonteren tot planeten. Dat plaatje kan op de schop, denkt ook mede-onderzoeker Matthew Kenworthy van de Leidse Sterrenwacht: “Niet alleen vanwege hoe zwaar die sterren zijn. Deze planeet staat op een enorme afstand van zijn sterren. Maar liefst veertien keer zo ver als Pluto van de zon. Dat is ver voorbij waar planeten normaal geboren worden.”
Barbecue
Extra spannend aan de vondst is dat we de nieuwe planeet rond b Centauri direct kunnen zien. Door de enorme afstand tot zijn sterren gaat de reuzenplaneet namelijk niet verloren in het licht van b Centauri. Kenworthy: “Deze planeet is jong genoeg dat hij nog steeds nagloeit in het infrarood, zoals de hitte die je voelt van een barbecue grill.” Het gespecialiseerde infraroodinstrument SPHERE van de Europese Zuidelijke Sterrenwacht kon dat infraroodlicht opvangen.
De meeste van de ruim 4500 bekende exoplaneten – planeten bij andere sterren dan de zon – zijn met indirecte methodes gevonden. Door te kijken of hun moederster iets zwakker wordt als de planeet er voorlangs trekt bijvoorbeeld, of door te meten of een zware planeet zijn ster iets heen en weer trekt.
“Bij zware, felle sterren werken die meettechnieken niet zo lekker”, legt Kenworthy uit. “Daarom zijn we alle zware sterren in de omgeving van de zon gaan bekijken om te zien of we eventuele exoplaneten direct konden fotograferen.”
Planet Nine
Een zware planeet, ver van zijn moederster aan de rand van het zonnestelsel, klinkt dat bekend? Sterrenkundige Mike Brown zoekt al jaren – voorlopig tevergeefs – naar zo’n negende planeet in de buitenwijken van ons eigen zonnestelsel. Is de reuzenplaneet in een verre omloopbaan rond b Centauri een hart onder de riem voor de zoektocht naar Planet Nine? “Mike Brown zoekt naar een planeet die veel lichter is dan wat we hier hebben ontdekt”, reageert Kenworthy. Niet een-op-een te vergelijken dus.
“Wat wel interessant is, is dat onze gasreus is ontstaan rond een dubbelster, en misschien heeft dat iets te maken met de grote afstand tot zijn moedersterren.” De zoektocht naar vergelijkbare planeten rond grote, zware sterren gaat ondertussen door. Janson wil graag zijn tanden zetten in de onverwachte exoplaneten, zo ver van hun sterren: “Het wordt een intrigerende klus om uit te zoeken hoe dit soort planeten ontstaat – voorlopig is dat nog een raadsel.”