Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!
Een frisse blik op een naburig stersysteem bevestigt het bestaan van drie exoplaneten en spot wat mogelijk twee interessante nieuwe zijn.
De speurtocht naar planeten buiten ons zonnestelsel gaat door. Astronomen van de Europese Zuidelijke Sterrenwacht (ESO) in Chili zetten de kijkers van de Very Large Telescope (VLT) op rode dwergster L98-59. Het nabije systeem, zo schrijft het team in vakblad Astronomy & Astrophysics, heeft mogelijk een aantal heel interessante exoplaneten, zoals een oceaanwereld en een superaarde in de leefbare zone.
De kers op de taart is de bevestiging van het bestaan van rotsachtige planeet, half zo zwaar als Venus. Een stiekeme mijlpaal: het is namelijk de lichtste exoplaneet die tot nu toe met de zogenaamde radiële snelheidsmethode is gemeten.
Lees ook:
- Deze week: dubbele flyby langs buurplaneet Venus
- Hubble spot aardachtige exoplaneet met ‘tweede atmosfeer’
Exoplanetenjagers
Rode dwergster L98-59 staat op pakweg 35 miljoen lichtjaar van aarde. Het is niet de eerste keer dat astronomen een blik op het systeem werpen. In 2019 ontdekte NASA’s ruimtetelescoop-en-exoplanetenjager TESS bijvoorbeeld al drie planeten in een baan rond de ster.
TESS maakt voor de ‘jacht op exoplaneten’ gebruik van de zogenaamde transitiemethode: de satelliet zoekt naar dipjes in de helderheid van sterren. Zo’n dip ontstaat elke keer als een planeet, in zijn baan rond zijn ster, tussen de aarde en de ster schuift (een transit) en daarmee een beetje van het licht blokkeert.
Radiële snelheid
VLT speurt naar exoplaneten met behulp van de zogenaamde radiële snelheidsmethode. De aanvullende metingen van VLT, zo schrijven de onderzoekers achter de nieuwe studie, schijnen meer licht op de drie exoplaneten én suggereren het bestaan van nog twee andere.
De radiële snelheid is de snelheid waarmee een object langs onze lijn van zicht beweegt. “Door de zwaartekrachtsinvloed van een planeet op een ster kan een ster een beetje ‘wiebelen’”, legt sterrenkundige Ignas Snellen van de Universiteit Leiden uit. “De ‘wiebel’ van de ster kun je meten door diens snelheid in onze richting te meten.” Als een object zich van ons af beweegt, wordt het licht dat we zien minder energierijk en roder. Omgekeerd, als een object dichterbij komt, neemt de energie toe en wordt het licht blauwer.
“We zien steeds vaker dat kleine, zwakke sterren zoals L98-59 een complex planetensysteem kunnen herbergen.”
Sterrenkundige Ignas Snellen (Universiteit Leiden)
Water en steen
Het zouden er dus mogelijk vijf zijn, stellen de astronomen – vijf exoplaneten die rond rode dwergster L98-59 draaien. Men vermoedde al dat de binnenste planeet een rotsachtige was en ongeveer half zo zwaar als Venus. Het bestaan van deze planeet is met de nieuwe metingen bevestigd.
De tweede en derde planeet, die TESS ook al voorzichtig gespot had, zijn volgens de astronomen beide iets groter dan aarde en waarschijnlijk ook rotsachtig. Een van beide zou volgens het team voor tot dertig procent uit water kunnen bestaan: mogelijk een oceaanwereld dus.
De eerste van de twee nieuw gevonden planeten, die VLT dus wel, maar TESS niet spotte, zou pakweg driemaal zo zwaar zijn als aarde en in pakweg 12,8 dagen rond zijn zon draaien. Écht interessant is zijn buur: een rotsachtige planeet, bijna 2,5 keer zo zwaar als aarde die in 23 dagen een rondje om L98-59 draait. Die zou zich in de leefbare zone van de ster bevinden.
“Het is heel knap hoe de massa van de binnenste planeet, slechts de helft van Venus, is gemeten. Dit is weer een nieuwe mijlpaal.”
Sterrenkundige Ignas Snellen (Universiteit Leiden)
Bevestiging
Het bestaan van de twee ‘nieuwe’ planeten moet nog met andere methoden bevestigd worden. Toch spreekt Snellen, niet betrokken bij het onderzoek, van een heel mooi staaltje speurwerk. “We zien steeds vaker dat kleine zwakke sterren, zoals L98-59, een complex planetensysteem kunnen herbergen.”
Snellen is met name te spreken over de bevestiging van de binnenste planeet met VTL. “Het is vooral heel knap hoe nu de massa van de binnenste planeet, maar de helft van Venus, is gemeten.” Het is de lichtste exoplaneet die tot nu toe met de radiële snelheidmethode is gevonden. “Dit is weer een nieuwe mijlpaal”, besluit de sterrenkundige.
Bronnen: Astronomy & Astrophysics, European Southern Observatory (ESO)
Beeld: ESO/M. Kornmesser