De thuisplaneet van Mr. Spock uit de televisieserie Star Trek zou ook in het echt bestaan. Maar de waarneming blijkt nu slechts een optische illusie te zijn geweest.

Het wereldberoemde Star Trek-personage Mr. Spock werd geboren op de fictieve planeet Vulcan. In de televisieserie draait Vulcan rond de echt bestaande ster 40 Eridani A. Vele jaren later, in 2018, ontdekten astronomen dat er ook in het echt een planeet rond die ster draait.

Maar andere onderzoeken trokken dat al snel in twijfel. Een nieuwe studie in vakblad The Astronomical Journal lijkt nu de genadeslag uit te delen voor de thuisplaneet van Spock.

Lees ook:

• (2018) Planeet ontdekt die op Mr. Spocks Vulcan lijkt
• Hoe groot is de kans dat een ruimteschip botst op een ster?

Wiebelende ster

Een veel gebruikte methode om exoplaneten (planeten buiten ons zonnestelsel) te ontdekken, is transitiefotometrie. Hierbij kijken astronomen naar een kleine dip in de helderheid van een ster, veroorzaakt door een planeet die ervoor langs beweegt.

Maar sommige planeten bewegen, vanuit het oogpunt van de aarde, niet voor hun ster langs. Daarom is er een andere meetmethode nodig: radiële snelheid. Wetenschappers kijken dan naar ‘wiebelbewegingen’ van de ster, veroorzaakt door de zwaartekracht van een planeet.

Voor grote planeten werkt dit prima, die kunnen flink trekken aan een ster. Maar iets minder grote exemplaren veroorzaken veel kleinere wiebelbewegingen, waardoor de data een stuk minder duidelijk en betrouwbaar zijn.  

En je raadt het misschien al, Vulcan (officieel HD 26965 b) was met radiële snelheidsmetingen ontdekt. Zelfs de oorspronkelijke ontdekkers waarschuwden daarom dat het ook mogelijk was dat hun vindingen door iets anders werden veroorzaakt dan een planeet. Het was dan ook geen verrassing dat latere studies het bestaan van Vulcan al snel in twijfel trokken.

Sirene

Deze nieuwe analyse maakte gebruik van zeer nauwkeurige meetapparatuur die in 2018 nog niet beschikbaar waren en stuurt Vulcan nu definitief terug naar de sciencefictionwereld.

Het slechte nieuws voor Star Trek-fans komt van een instrument genaamd NEID, een recente toevoeging aan de telescopen van het Kitt Peak National Observatory in de Amerikaanse staat Arizona.

Net als de eerdere radiële snelheidsmetingen, kijkt NEID naar het dopplereffect, maar dan gedetailleerder. Als 40 Eridani A wiebelt, beweegt hij soms naar de aarde toe, en soms ervan af. Dit is terug te zien in de frequentie van het licht dat de aarde bereikt. Vergelijkbaar met het geluid van een brandweersirene, die klinkt anders als hij naar je toe beweegt dan als hij van je af beweegt – check onderstaande video.

Optische illusie

Met NEID kon het onderzoeksteam het uitgezonden licht van 40 Eridani A uitpluizen op veel verschillende golflengtes. Het viel toen op dat de verschuiving van de frequentie niet bij alle golflengtes plaatsvond, wat je wel verwacht als de ster zou wiebelen.

Volgens de onderzoekers is het daarom waarschijnlijker dat het in 2018 waargenomen dopplereffect werd veroorzaakt door explosies en andere steractiviteit op het oppervlak dan door een exoplaneet. De waarnemingen uit 2018 leken dan misschien wel op wiebelbewegingen, maar dat was dus slechts een soort optische illusie.

Bronnen: The Astronomical Journal, NASA, ScienceAlert

Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!