Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!
Een ster die niet met het blote oog zichtbaar is, licht deze zomer waarschijnlijk enorm op, waardoor je hem toch zonder telescoop kunt zien. Dit gebeurt slechts eens in de tachtig jaar.
Over de hele wereld kijken professionele en amateurastronomen deze zomer vol verwachting naar het kleine sterrenstelsel Noorderkroon (ook wel Corona Borealis). Ze hebben hun blik gevestigd op een ster die normaal alleen met telescopen te zien is, maar die binnenkort door een explosie toch met blote oog zichtbaar wordt. De NASA noemt het een “once-in-a-lifetime gebeurtenis”.
Lees ook:
T CrB is iedere tachtig jaar te zien
Het gaat om T Coronae Borealis (ook bekend als T Cor Bor, T CrB, en de ‘Blaze star’), een zogenoemde nova. Dat is een ster die door een uitbarsting kort oplicht. In het geval van T CrB is dat licht vanaf de aarde te zien: het is ongeveer even fel als de poolster.
De term ‘nova’ moet je overigens niet verwarren met ‘supernova’. Bij een nova blijft een ster intact, een supernova is een allesverwoestende explosie van sommige stervende sterren.
De uitbarstingen op T CrB komen met enige regelmaat voor: gemiddeld iedere tachtig jaar. De laatste keer was in 1946, de keer daarvoor in 1866. De vroegst bekende waarneming stamt waarschijnlijk uit 1217. Een man genaamd Burchard, het hoofd van een abdij in Duitsland, schreef toen dat hij een zwakke ster zag die een tijdlang met veel licht scheen.
Hoe weten we dat de nova eraan komt?
De afgelopen tien jaar is de helderheid van T CrB iets toegenomen, maar vorig jaar nam die juist plotseling af. In de periode voor de uitbarsting van 1946 vertoonde T CrB precies hetzelfde gedrag. Astronomen vermoeden daarom dat we de nova nu ieder moment kunnen zien. De NASA denkt voor het einde van september.
Helemaal zeker is dat overigens niet. “Terugkerende novae zijn onvoorspelbaar en tegendraads”, zegt Koji Mukai, een astrofysicus bij de NASA. “Wanneer je denkt dat er onmogelijk een reden kan zijn dat ze een bepaald patroon volgen, doen ze dat toch – en zodra je erop begint te vertrouwen dat ze hetzelfde patroon herhalen, wijken ze er volledig van af. We zullen zien hoe T CrB zich gaat gedragen.”
Waar komen die uitbarstingen vandaag?
T Coronae Borealis bestaat uit twee sterren die op 3000 lichtjaar afstand van de aarde om elkaar heen draaien. De ene ster is een witte dwerg, het compacte restant van een dode ster met de grootte van de aarde en de massa van onze zon. De andere is een rode reus, een ster die aan het eind van zijn leven is opgezwollen tot een enorm formaat.
Ondanks het formaatverschil, heeft de witte dwerg meer zwaartekracht. Hierdoor trekt hij waterstofgas van zijn buurman naar zich toe en dat verzamelt zich op zijn oppervlak. Op een geven moment is er zo’n grote verzameling dat de temperatuur en druk in de gevormde gaslaag toenemen en er een kernreactie op gang komt.
Waterstof zal fuseren tot een helium, een reactie waarbij veel energie vrijkomt. Dit zorgt ervoor dat er meer waterstof zal fuseren en er een kettingreactie ontstaat. Hierbij komt zoveel energie en licht vrij dat de nova vanaf de aarde kunt spotten.
Voor onderzoekers biedt de nova een zeldzame kans om terugkerende stellaire explosies te bestuderen. “We zien zelden een nova zo dicht bij ons eigen zonnestelsel”, zegt Rebekah Hounsell, een NASA-astronoom die gespecialiseerd is in novae. “Het is geweldig om nu op de eerste rij te zitten.”
Hoe kun je T CrB zien?
T CrB ligt in het sterrenbeeld Noorderkroon, een hoefijzervormige boog naast het sterrenbeeld Hercules. Die is te vinden door een lijn te trekken tussen de twee helderste sterren op het noordelijk halfrond: Arcturus en Vega. Door die lijn te volgen kom je vanzelf bij Noorderkroon. Vervolgens moet je goed opletten of er een extra ster verschijnt; normaal zijn er zeven met het blote oog zichtbaar.
Je moet er wel snel bij zijn. Het fenomeen is het best zichtbaar tijdens de eerste paar uren na de uitbarsting. Na een kleine week verdwijnt T CrB uit onze sterrenhemel en moeten we weer tachtig jaar wachten.
Bron: NASA