Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!
Astronomen schoten met de Dark Energy Camera van een grondtelescoop in Chili een buitengewoon mooie foto van de overblijfselen van de Vela-supernova, een sterexplosie van 11.000 jaar geleden.
Vroeg of laat komt elke ster aan zijn eind. Bij zware sterren gaat dat einde gepaard met een enorme explosie – een supernova – die feller kan zijn dan een compleet sterrenstelsel. 11.000 jaar geleden legde een ster in het sterrenbeeld Vela het loodje. Deze sterexplosie leidde tot een kosmische mengelmoes van onder andere donkere nevel, gas en sterrenclusters. De Dark Energy Camera, gemonteerd op de Víctor M. Blanco-telescoop in Chili, heeft nu een wel heel mooie foto geschoten van dit Vela-supernovarestant.
Lees ook:
- Hoe sterft een ster
- Picture Perfect: overblijfselen en echo’s van een ontplofte ster
- Planetaire nevel verdwijnt ongekend snel
Sterexplosie in het sterrenbeeld Vela
Stervende zware sterren geven met hun laatste ademzucht een spetterende vuurwerkshow weg. Op spectaculaire wijze explodeert de ster waarbij hij enorm oplicht. Zo’n supernova straalt in dagen meer energie de ruimte in dan onze zon in miljarden jaren.
Ongeveer 11.000 jaar geleden ontplofte een gigantische ster in het sterrenbeeld Vela (Zeilen). Op zo’n 800 lichtjaar afstand van de aarde bleef het Vela-supernovarestant (SNR) achter. Het restant blijft door de vele kleuren prachtig om te zien.
Astronomen maakten onlangs dan ook een prachtkiekje van de Vela-SNR met de Dark Energy Camera (DECam), verbonden aan de Víctor M. Blanco-grondtelescoop in Chili. Ze stapelden beelden met verschillende filters – die elk een andere kleur licht opvingen – op elkaar. Zie hier het resultaat.
Het Vela-SNR is een van de meest bestudeerde supernova’s in de ruimte, en staat het dichtst van allemaal bij de aarde. Mede daarom blijven de overblijfselen van deze sterexplosie voor astronomen een hot topic.
Wat zie je op de foto van het Vela-supernovarestant?
Gloeiend gas
Toen de ster explodeerde, slingerde de buitenste lagen weg van de kern, naar de omliggende ruimte. Hierdoor ontstond de schokgolf (Shock Wave), die we vandaag de dag nog steeds kunnen zien. Op de geannoteerde foto zie je de schokgolf lopen van linksboven tot rechtsonder.
Terwijl die golf zich bleef uitdijen, vloog heet en energiek gas weg. Dit botste vervolgens met het interstellair medium – de dunne gaswolk in de ruimte tussen sterren. Dit produceerde de vezelige blauwe en gele filamenten.
Nadat alle buitenste lagen van de ster waren weggeslingerd, bleef in het midden een compact restant van de ster over. Die sterkern produceerde flink wat ultraviolette straling, die de schil van gas eromheen liet gloeien. Dat verschijnsel heet een planetaire nevel.
Instortende ster
Maar ook de sterkern bleef niet ongedeerd, hij stortte in: alle negatief geladen elektronen en de positief geladen protonen werden samengeperst tot neutrale deeltjes, neutronen. Het overblijfsel is een neutronenster, een ultradichte bal van neutronen, en die is er vandaag de dag nog steeds.
Bij de allerzwaarste sterren is de zwaartekracht zo sterk, dat de instorting onherroepelijk doorgaat, totdat alle materie in één enkel punt is aanbeland. Zo ontstaat een zwart gat.
De neutronenster is eigenlijk geen ster meer, maar een object met een diameter van tien kilometer waarin meer dan een zon aan materie is samengeperst. Razendsnel tolt de neutronenster – ook wel ‘pulsar’ genoemd – rond. De Vela-pulsar draait ongeveer elf keer rond in één seconde.
Lange tijd bleef het ontstaan van een neutronenster een raadsel. Totdat astronomen in 1968 de Vela-pulsar onderzochten en de link legden met geëxplodeerde sterren. Zo ontdekten zij dat neutronensterren de overblijfselen zijn van supernova’s. Daar dankt de Vela-pulsar zijn naamsbekendheid aan.
Bronnen: Space, SciNews, KIJK[1], KIJK[2]
Openingsbeeld: CTIO/NOIRLab/DOE/NSF/AURA