Astronomen hebben een stellair zwart gat ontdekt in het Melkwegstelsel dat 33 keer zo zwaar is als de zon, daarmee is het de grootste in zijn soort.

Met ruim 33 keer de massa van de zon is het recent ontdekte BH3 het zwaarste stellaire zwarte gat in ons Melkwegstelsel. Over het algemeen zijn dit type zwarte gaten – die ontstaan nadat enorm zware sterren aan het eind van hun leven ineenstorten – slechts tien keer zo zwaar als de zon. De vorige kampioen, Cygnus X-1, weegt 21 zonmassa’s. BH3 is dus met afstand de zwaarste. Een internationaal team van astronomen publiceert erover in vakblad Astronomy & Astrophysics.

Lees ook:

• Nabijste sterrenvretend zwart gat ooit gezien
• Zit er een oeroud zwart gat in het binnenste van de zon?

Dichtbij

Opvallend is dat BH3 heel dichtbij staat. Het bevindt zich op slechts 2000 lichtjaar afstand en is daarmee na BH1 het meest nabije zwarte gat dat we kennen. “Dat er in onze omgeving een zwart gat van deze massa onopgemerkt heeft kunnen blijven, kwam voor iedereen als een verrassing”, zegt Pasquale Panuzzo, astronoom aan de Sterrenwacht van Parijs. “Dit is het soort ontdekking dat je maar één keer in je loopbaan doet.”

Enorm verrassend

Astronomen merkten het grote zwarte gat op in nog niet-gepubliceerde gegevens van de in 2013 gelanceerde Gaia-ruimtetelescoop. Hij viel op doordat hij een vreemde ‘wiebelbeweging’ teweegbrengt bij de ster die om hem heen draait.

Gegevens van de Gaia-telescoop worden normaal gesproken tijdens datareleases vrijgegeven. Anthony Brown van de Universiteit Leiden bereidt die voor. “De vierde datarelease staat gepland voor eind 2025. We komen bij het gereedmaken van de gegevens wel vaker bijzondere dingen tegen, maar dit was zo verrassend dat we er nu alvast mee naar buiten komen. Dat zorgt ervoor dat wetenschappers wereldwijd zo snel mogelijk dit bijzondere zwarte gat nader kunnen onderzoeken.”

Nieuwe bewijzen

Buiten het Melkwegstelsel zijn overigens wel vaker stellaire zwarte gaten van dit formaat ontdekt. Astronomen vermoeden dat deze kunnen ontstaan als sterren die weinig zware elementen bevatten ineenstorten. Deze zogeheten metaalarme sterren zouden tijdens hun leven minder massa verliezen, en daardoor vermoedelijk meer materiaal overhouden om na hun dood zware zwarte gaten te vormen. Maar er was nog geen sterk bewijs voor deze theorie.

De ontdekking van BH3 brengt daar verandering in. Sterren in hetzelfde systeem hebben vaak een vergelijkbare samenstelling. De ster die rond BH3 draait, bevat dus belangrijke aanwijzingen over hoe zijn duoster eruitzag, voordat die ineenstortte tot een zwart gat. Uit metingen van het Gaia-team blijkt dat de nog levende ster inderdaad zeer metaalarm is, vermoedelijk was de ster die BH3 vormde dat dus ook.  

Niet de allerzwaarste

Hoewel BH3 het zwaarste stellaire zwarte gat in ons Melkwegstelsel is, zijn andere types veel zwaarder. Sagittarius A*, in het Melkwegcentrum, is de allerzwaarste en heeft bijna vier miljoen keer zoveel massa als de zon.

Bronnen: Astronomy & Astrophysics, ESO

Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!