Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!
De fonkelende, intense en spectaculaire hemellichamen roepen heel wat vragen op. Tijd voor wat sterrenfeiten.
Al sinds de prehistorie bedenken mensen verhalen en theorieën om de sterren te verklaren. Door de geschiedenis heen heeft de studie van de sterren een cruciale rol gespeeld bij de ontwikkeling van wetenschap en technologie. Alles werd erdoor geïnspireerd, van wiskunde tot klokkijken.
Lees ook:
- Vijf vragen over sterren beantwoord (1)
- Vijf vragen over sterren beantwoord (2)
- Vijf vragen over sterren beantwoord (3)
Sinds de zeventiende eeuw denkt men dat de sterren andere ‘zonnen’ kunnen zijn, onvoorstelbaar ver van de aarde vandaan. In de loop der eeuwen is duidelijk geworden dat er een enorme verscheidenheid aan sterren is. Astronomen ontdekten dat de zon een ‘doorsnee ster’ is, vergeleken met sommige extreme exemplaren die zich ergens anders in onze Melkweg en de rest van de kosmos bevinden.
En de ontdekkingsreis gaat voort. Er zijn inmiddels overtuigende theorieën waarmee we kunnen verklaren hoe sterren ontstaan en sterven, wat hun interne krachtbronnen en verschillende eigenschappen zijn. Met nieuwe telescopen en satellieten worden continu nieuwe hemellichamen ontdekt die ons denken op de proef stellen en bewondering en ontzag afdwingen.
1) Hoe ontstaan zwarte gaten?
Wanneer een reuzenster de waterstof voor kernfusie in zijn kern heeft verbruikt, gaat dat fusieproces verder in een bolvormige ‘schil’. De kern voegt helium samen tot zwaardere elementen. Bij elke verbruikte energiebron wordt een nieuwe schil gemaakt, terwijl de kern zwaardere elementen fuseert. Sterren met acht keer de massa van de zon doen dit tot hun kern zich begint te vullen met ijzer. Hiermee kan hij geen energie genereren. Als hij dit toch probeert, wordt de kern ineengedrukt tot een ongelooflijke dichtheid is bereikt. Een schokgolf gaat door de rest van de ster en trekt hem uit elkaar. In de meeste gevallen stabiliseert de kern tot een neutronenster.
Maar als de kern meer dan drie tot vier zonnen weegt, worden de neutronen verscheurd en stort hij in tot een enkel superdicht punt: een singulariteit. Zijn zwaartekracht is zo krachtig dat alles wat te dichtbij komt, zelfs licht, er niet aan kan ontsnappen. Tijdens het opzuigen van materiaal kan het kort hoogenergetische gammastraling uitstoten.
2) Hoeveel sterren telt het heelal?
Zet je schrap, want hier komen de cijfers. Astronomen geloven dat er tussen 10 triljard (een 1 met 22 nullen) en 1 quadriljoen (24 nullen) sterren zijn. Recent werd ontdekt dat veel meer piepkleine, fletse sterren zich ‘verstoppen’ in grote sterrenstelsels dan werd gedacht.
3) Zouden we een ster met water kunnen blussen?
Het zou juist het tegenovergestelde effect hebben. De intensiteit van kernfusie hangt af van de temperatuur en druk in de kern. Een enorme hoeveelheid extra massa in de vorm van water- en zuurstof verhoogt de massa en centrale druk, waardoor de ster helderder zou gaan stralen.
4) Hoe gebruik je de sterren om te navigeren?
Sterren zijn een ideaal referentiepunt, omdat ze ‘vastliggen’ in de hemel. Met een almanak en een nauwkeurige klok kun je je breedtegraad berekenen door de hoogte van een ster die de meridiaan passeert te meten. Op vergelijkbare wijze kun je de lengtegraad bepalen door het plaatselijke middaguur te vergelijken met de tijd op een vaste locatie, zoals de Greenwich-meridiaan.
5) Hoe wordt de afstand tot een ster berekend?
De enige manier om dat direct te doen, is met parallax: het piepkleine positieverschil van een ster in de hemel wanneer we er vanaf verschillende oogpunten naar kijken. Dit werkt alleen voor sterren die dichtbij staan. Met parallax kunnen astronomen ook patronen ontdekken in sterrengedrag. Ze kunnen de helderheid van de individuele sterren afleiden en vervolgens de afstand van verder verwijderde sterren.
Dit lijstje staat ook in de Space-special van Know How.