Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!
Een internationaal astronomenteam heeft achterhaald waardoor de grote verscheidenheid in structuur van sterrenwinden wordt veroorzaakt.
Regelmatig ontsnappen geladen ‘zonnedeeltjes’ aan de trekkende kracht van de zon en schieten met hoge snelheid de ruimte in. Die uitstroom wordt de zonnewind genoemd. Andere sterren stoten ook gassen en andere materie uit. In dat geval heet het verschijnsel een sterrenwind.
Sterrenwinden vormen uiteindelijke planetaire nevels – uitdijende wolken van geïoniseerd gas waarin vaak nieuwe sterren worden geboren. Er zijn veel soorten nevels: spiraalvormige, vlindervormige, ringvormige en ga zo maar door. Toch veroorzaken sterrenwinden in modellen die astronomen opstellen vaak bolvormige planetaire nevels, en niet een van de andere structuren. Wat zien de sterrenkundigen hier over het hoofd?
Lees ook:
Rode reus
Eerst nog even terug naar die sterrenwind. Als een massieve ster naar de eeuwige jachtvelden vertrekt, explodeert hij op spectaculaire wijze en licht daarbij enorm op. Deze supernova kan soms maanden aanhouden totdat de maximale helderheid is bereikt.
Sterren met een lage en middelhoge massa – minder dan acht keer de massa van de zon – gaan iets minder dramatisch de pijp uit. Ze evolueren tot een rode reus met een lichtkracht duizenden malen die van de zon. Tijdens deze korte, laatste fase stoot een rode reus een sterrenwind van gassen en stofdeeltjes uit. Hierdoor verliest de ster veel van zijn resterende massa. Uiteindelijk vormt het uitgestoten materiaal een planetaire nevel – en die kan verschillende vormen aannemen.
Kosmische buurman
Astronomen, van onder andere de KU Leuven en de Universiteit van Amsterdam, bestudeerden veertien rode reuzen nauwkeurig met de ALMA-telescopen in Chili. De sterrenwinden van deze stervende sterren ontwikkelen zich in 100.000 jaar tot planetaire nevels.
Doordat de onderzoekers gegevens verzamelden van de sterrenwind van meerdere rode reuzen tegelijkertijd en met dezelfde methode, konden ze de resultaten goed met elkaar vergelijken. Hieruit kwam naar voren dat de winden van de rode reuzen allemaal niet bolvormig zijn. Ze hebben vormen die sterk lijken op die van de planetaire nevels rond al uitgedoofde sterren.
Vervolgens maakten de sterrenkundigen met de verzamelde data een model die de variatie in sterrenwinden moest verklaren. Daaruit bleek dat de vorm van de wind wordt bepaald door de aan- of afwezigheid van een begeleidende ster of exoplaneet in de buurt van de rode reus.
In de toekomst kijken
Dankzij deze ontdekking kunnen astronomen een nieuwe methode opstellen om exoplaneten en begeleidende sterren te ontdekken. Onderzoeker Alex Koter zegt hierover: “Aan de hand van de structuur van de sterrenwind van rode reuzen kunnen we nu achterhalen of, en zo ja op welke afstand er een begeleider zit en hoe zwaar die is. Zo kunnen we bijvoorbeeld zoeken naar Jupiter-achtige planeten in de fase van hun bestaan vlak voordat hun ster het opgeeft.”
Het onderzoek helpt ook bij het voorspellen van hoe de nevel van ons eigen zonnestelsel eruitziet als onze zon over ongeveer vijf miljard jaar zelf een rode reus wordt.
Bronnen: Science, persbericht NOVA, AAAS via EurekAlert!
Beeld: Ster R Aql heeft een bijzondere sterrenwind. © ALMA / L. Decin et al.