Vorige week maakte de Amerikaanse president Joe Biden bekend dat de VS hun laatste voorraad chemische wapens hebben vernietigd. Hoe zijn ze daarbij te werk gegaan?

Op 12 maart 1947 vraagt de Amerikaanse president Harry Truman het Congres om 400 miljoen dollar vrij te maken voor hulp aan Griekenland en Turkije. Hij vindt dat Amerika dat soort landen moet helpen in hun strijd tegen totalitaire regimes (lees: de Sovjet-Unie), omdat die de grondslagen van de internationale vrede en daarmee de veiligheid van de Verenigde Staten ondermijnen. Die Trumandoctrine wordt het startschot voor de Koude Oorlog.

Tijdens die ruim veertig jaar durende oorlog hebben zowel de Sovjet-Unie als de VS tienduizenden tonnen zenuwgas, ontbladeringsmiddelen en andere chemische wapens ontwikkeld en die verouderde voorraden lagen sindsdien overal ter wereld opgeslagen in grote containers. Maar na meer dan dertig jaar hebben de VS eindelijk hun complete chemische wapenvoorraden vernietigd: de laatste met sarin (een zenuwgas) gevulde M55-raket werd 7 juli onschadelijk gemaakt bij het Blue Grass Army Depot in Kentucky. Een ontwapeningsmijlpaal, aldus het Amerikaanse ministerie van Defensie.

Lees ook:

• Wat zijn thermobarische wapens?
• Wat zijn de helse thermietbommen die Rusland gebruikt?
• Zonder koude oorlog was er geen maanlanding geweest

Gedumpt in de diepzee

Tegen het einde van de Koude Oorlog beschikten de VS over ruim 30.000 ton aan chemische wapens. Omdat die erg gevaarlijk zijn om op te slaan, gaf het Amerikaanse Congres in 1986, nog voor de val van de Berlijnse Muur, de opdracht om zo snel mogelijk te beginnen met de vernietiging van de voorraden. Maar wat te doen met zo’n omvangrijke inventaris? Het is makkelijker om chemische wapens te maken dan om ze veilig te vernietigen. De enige eenvoudige manier om het voor elkaar te krijgen was de hele zooi in de diepzee te dumpen.

Maar in 1990 kwamen de Amerikanen met een andere methode: op Johnston Atoll, een afgelegen, onbewoonde eilandengroep in de Stille Oceaan, werd een Chemical Agent Disposal System gebouwd. Hier werden de wapens op een transportband geladen, waarna een geautomatiseerde machine het proces overnam. Die verwijderde het explosieve component van het wapen en voerde de chemische stof af. Beide werden vervolgens op zeer hoge temperatuur verbrand. Na Johsnton Atoll werden ook op zes locaties op het Amerikaanse vasteland chemische wapens verbrand: in Alabama, Arkansas, Indiana, Maryland, Oregon en Utah.

Neutralisatie

Toch komen bij verbranding alsnog gassen vrij die niet goed zijn voor het milieu . Daarom verplichtte nieuwe wetgeving het ministerie van Defensie technologieën te onderzoeken om chemische wapens op een andere manier te vernietigen. Een ervan is neutralisatie. Daarbij worden chemische stoffen in een tank gemengd met water en natriumhydroxide. Dat levert veel minder giftige mix op die vervolgens als chemisch afval kan worden verwerkt.

Het merendeel van de zenuwgassen en ontbladeringsmiddelen is op deze manier opgeruimd. Maar daarnaast hadden de VS ook nog een flinke voorraad aan chemische munitie, waaronder 155mm-projectielen gevuld met mosterdgas en M55-raketten met sarin. Om ook die te vernietigen, wendde het Amerikaanse leger zich tot een andere methode: statische detonatie.

Het te vernietigen projectiel wordt daarbij in een zogeheten Static Detonation Chamber geplaatst. Daarin wordt de temperatuur verhoogd tot 600 graden Celsius. Hierdoor deflagreert de munitie of raket, oftewel er vindt een explosieve verbranding plaats, zonder dat het projectiel echt af gaat. De gassen die vrijkomen bij dit proces worden tot slot behandeld door een afgassysteem dat bestaat uit een thermische oxidator (die vluchtige organische stoffen vernietigt), gaswassers (ook wel scrubbers genoemd) en een koolstoffiltersysteem.

Nergens meer chemische wapens?

Amerika is dus eindelijk verlost van zijn chemische wapenvoorraad. Hoe zit dat met Rusland, dat tegen het einde van de Koude Oorlog de grootste hoeveelheid chemische wapens ter wereld had? Het land beweert dat het in 2017 al de laatste wapens heeft vernietigd, maar andere landen trekken dat sterk in twijfel.

Ook voor Myanmar, Iran en Syrië – landen die eveneens het Chemisch Wapenverdrag hebben ondertekend – geldt het vermoeden dat er ergens nog voorraden zijn achtergebleven. In de Syrische burgeroorlog zijn er bijvoorbeeld chemische aanvallen gepleegd. En Aleksej Navalny, Kremlincriticus en een voormalige Russische spion in Groot-Brittannië, werd in 2020 vergiftigd met het zenuwgas novitsjok.

In 1947 gaf de Amerikaanse president Harry Truman het startsein voor een periode waarin de wereld regelmatig op de rand van de afgrond balanceerde. De Koude Oorlog was begonnen. Wil je alles lezen over deze periode in de wereldgeschiedenis? Bestel dan de special Koude Oorlog van KIJK. Nu voor € 8,50, met gratis verzending binnen Nederland.

Bronnen: US Department of Defense, New Atlas, NOS, KIJK Koude Oorlog

Beeld: US Army