Op 3 oktober 1574 moesten de Spanjaarden hun beleg van Leiden afbreken, waarna de watergeuzen de uitgehongerde stad konden ontzetten.

Vanaf 1556 was Spanje de baas over de Lage Landen. Maar vanwege religieuze en politieke verschillen ontstonden er steeds meer spanningen. Die mondden in 1568 uit in de Tachtigjarige Oorlog. Met de watergeuzen streed Willem van Oranje tegen het Spaanse bewind: hij wilde van de Nederlanden een zelfstandige republiek maken.

De Spaanse koning Filips II was geen fan van dat plan en stuurde daarom hertog Alva naar Nederland om de opstand in de kiem te smoren. In 1573 richtte hij zijn pijlen op Leiden en eind oktober stonden zijn soldaten voor de stadspoorten. Omdat het Spaanse leger tijdens eerdere bestormingen van Haarlem en Alkmaar grote verliezen had geleden, koos Alva ervoor om Leiden hermetisch af te sluiten en zo de bewoners uit te hongeren. De hoop was dat ze daarna makkelijk de stad konden veroveren. Maar na vier maanden moest het leger wegtrekken om te helpen bij een ander conflict.

Meer Vandaag in…

• 30 september 1968: de eerste Boeing 747 wordt getoond
• 1 oktober 1908: de eerste betaalbare auto, de T-Ford, wordt uitgebracht
• 2 oktober 1925: de eerste werkende televisie

Hongersnood

Helaas konden de Leidenaren maar kort van hun vrijheid genieten, want op 26 mei sloten de Spanjaarden Leiden opnieuw hermetisch af. De stad was daar niet op voorbereid en er was onvoldoende eten binnen de stadspoorten. Toch hielden de Leidenaren het dankzij een strenge rantsoenering lang vol. Maar in augustus 1574 sloeg de honger toe en raakten de inwoners steeds ontevredener.

Het verhaal gaat dat de burgemeester uiteindelijk besloot zijn eigen lichaam als voedsel aan de hongerige bevolking aan te bieden. Hij zou gezegd hebben: “Eten heb ik niet, maar ik weet dat ik eens moet sterven. Als gij dan door mijn dood geholpen zijt, slaat de handen aan dit lichaam, snijdt het in stukken en deel het uit zo ver als mogelijk is.” Het is goed mogelijk dat dit slechts een sterk verhaal is, bedoeld om het imago van de burgemeester op te krikken.

Dat was uiteraard niet de oplossing, dus zochten de Leidenaren via postduiven contact met de watergeuzen van Willem van Oranje om te laten weten hoe nijpend de situatie was. Dat werkte, in september kregen ze bericht dat er een plan voor de ontzetting werd gesmeed.

Hutspot

Dat plan bleek nogal drastisch: de geuzen wilden de dijken van Holland doorsteken zodat het land rondom Leiden onder water zou lopen. Zo hoopten ze met hun vloot naar de stad te varen en de Spanjaarden te verrassen.  

Het duurde uiteindelijk tot begin oktober voordat het water genoeg was gestegen. Toen het water in de nacht van 2 op 3 oktober de stad bereikte, maakte het Spaanse leger zich uit de voeten. Dat ging nogal gehaast, en blijkbaar tijdens het koken: de Leidenaren vonden nog een pot met wortelen, uien, vlees en pastinaken op het vuur. Deze maaltijd zou later bekend komen te staan als hutspot.

Op de ochtend van 3 oktober voeren de geuzen de stad binnen. Voor de uitgehongerde Leidenaren hadden ze haring en wittebrood meegenomen. Hiermee was het ontzet een feit: Leiden was bevrijd. Kort daarna schonk Willem van Oranje de Leidenaren een universiteit (de eerste van Nederland), waarschijnlijk als dank voor het moedige verzet van de Leidse bevolking.

Leiden herdenkt op 3 oktober tijdens Leidens Ontzet nog steeds ieder jaar de bevrijding van de Spanjaarden. Dat gaat gepaard met grote feesten en uiteraard een hoop hutspot en haring met wittebrood.

Bron: 3october.nl

Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!